Een vraag die mij onlangs werd gesteld door een leerkracht. De vraag betrof een leerling met een flinke spellingachterstand. Een dyslexie of/ en een TOS… dit was (nog)niet duidelijk. Deze leerling kreeg een eigen leerlijn. Wat vond ik daarvan, dat was de vraag.
Tja wat heb ik er van te vinden. Ik ken de leerling niet, de situatie niet, ik ken de mogelijkheden niet, de problematiek niet. Wel heb ik een mening over het toepassen van een eigen leerlijn vanuit mijn ervaringen in de praktijk die ik heb opgedaan als IB-er.
Veel scholen hebben een protocol m.b.t. het geven van een eigen leerlijn. In deze protocollen die op het internet te vinden zijn lees ik er onder meer de volgende geformuleerde procedures waar een leerlijn aan moet voldoen: "heb hoge verwachtingen van de leerling, zorg voor uitdaging en denk aan de motivatie". Goed bedoeld. Toch vraag ik mij af of deze procedures samengaan met een eigen leerlijn.
Er staat ook dat een eigen leerlijn geldt voor leerlingen vanaf 7 a 8 jaar en dat er minimaal een achterstand van meer dan anderhalf jaar moet zijn. Is dan 7 a 8 jaar niet erg jong? Is er dan al geen winst meer te behalen met de methodieken van de klas en het eigen leerjaar?
Consequenties van een eigen leerlijn op de lange termijn
Een eigen leerlijn is vanuit mijn opinion in de meeste gevallen geen goede oplossing. Wat zijn de consequenties van een eigen leerlijn op de lange termijn? Wat geven wij deze kinderen mee naar het VO of is een goede overstap naar het VO al opgegeven? Komt het kind dan niet juist op een VO niveau wat mogelijk niet bij zijn cognitieve mogelijkheden past?
Wat zijn de doelen van ons onderwijs naast de didactische doelen? Doelen als het welbevinden op school en het sociaal - emotioneel welbevinden moeten een uitgangspunt zijn binnen ons onderwijs. Een kind moet kunnen bouwen op een positief zelfbeeld.
Wanneer er besloten wordt tot een eigen leerlijn, is dat een weloverdacht besluit en gaat men niet over 1 nacht ijs. Is men zich bewust van wat de nadelen zijn van een eigen leerlijn? Weet met wat de consequenties zijn van een eigen leerlijn op de lange termijn?
- De doelen van leerjaar 7 en 8 worden niet gehaald.
- De kinderen komen steeds meer in een uitzonderingspositie , zij doen niet mee aan de groepsinstructie en aan de verwerking.
- De aangepaste cijfers op het rapport zijn voor deze leerlingen vaak geen 'echte' cijfers. Zij voelen zich dom.
- De achterstand wordt alleen maar groter.
- De motivatie voor school en leren verdwijnt.
- Er is vaak geen tijd voor de extra instructie die het kind ook met een eigen leerlijn nodig heeft en het wordt een verwerking van werkbladen.
- Veel van het werk moet vaak thuis geoefend worden, terwijl het al zo frustrerend is.
- Werkbladen van een eigen leerlijn bieden vaak een totaal andere uitleg om het 'makkelijker' te maken, maar het is verwarrender voor deze leerlingen. Er is behoefte aan 1 heldere concrete strategie bij de aanpak van taken.
- Veel kinderen met een eigen leerlijn willen niet meer naar school en ervaren school als niet leuk.
Het is voor elk kind uiteindelijk beter om met de eigen groep mee te doen, met de juiste aandacht en hulp.
Tijdig signaleren en ingrijpen is belangrijk. Wat ik mij afvraag is of wij niet eerst in groep 2 goed moeten kijken naar de (in dit geval) de leesvoorwaarden. Dan heb ik het niet over de (verplichte) letterkennis die nu al van kleuters gevraagd wordt. Misschien dat het aanleren van die verplichte letters in groep 2 juist voor veel problemen zorgt. In groep 2 is er vooral uitgebreide aandacht nodig voor het fonologisch bewustzijn en aandacht voor de auditieve vaardigheden en dit alles op een eigen tempo en eigen ontwikkelingsniveau.
Voor het voorkomen van problemen met lezen en spelling zoals bij deze leerling is mijn advies werk aan het taalbewustzijn:
- Woordbewustzijn: reus is kleiner dan kabouter , voor elk woord in een zin een blokje neerleggen.
- Fonologisch bewustzijn dit wordt geoefend in groep 1 en 2: zon zit ook in zonnebloem,
klankonderscheid, auditieve discriminatie, auditief geheugen, langewoorden verdelen in
lettergrepen en rijmen.
- Fonemisch bewustzijn: Raam begint met mijn letter, woorden opdelen in letters. Auditieve synthese
en analyse van klanken in een woord. Manipuleren van klanken.
Wanneer ondanks alle extra aandacht en hulp er toch een achterstand ontstaat en de leerstof te moeilijk blijkt, is het voor elk kind uiteindelijk toch beter en wenselijk om met de eigen groep mee te doen. Met de juiste aandacht en hulp.
- Pre-teaching zorgt voor kennis van de leerstof vooraf, het kind heeft dan de instructie al in een kleine groep of in een 1 op 1 situatie gehad. Dit geeft succeservaringen in de klas.
- Een instructietafel is een must in een klas met zorgleerlingen. Herhaalde instructie en aansluiten bij de voorkennis die bij de pre-teaching is aangeboden. Een goede en herhaalde (visueel ondersteunde) instructie is van belang voor de verwerking.
- Bied korte en concrete instructie. Vraag je af of het kind auditief aangeboden complexe instructie kan verwerken.
- Alles valt en staat met een sterk klassenmanagement.
- Bied compenserende middelen zoals strategieen en spiekbriefjes en hulpkaarten.
- Leg vanaf groep 7 de minimum doelen van het SLO naast de methode en maak concreet wat het kind moet beheersen.
- Verminder het werk en visualiseer zoveel mogelijk
Geen RT-er of klassenassistent? Geen extra mensen op school die deze pre-teaching kunnen verzorgen? Kijk dan of er ouders zijn, stagiaires of misschien studenten die deze hulp kunnen bieden.
'is een eigen leerlijn de goedkoopste oplossing?'
Veel gehoord is de opmerking 'wij hebben geen RT-er meer op school, dit is de enige oplossing'. Ongelooflijk eigenlijk dat wij binnen het 'passendonderwijs' geen formatieruimte hebben voor de zorg voor zorgleerlingen. Er is geen ruimte voor formatie die gericht is op de extra hulp.
Wel worden de klassen groter, krijgen leerkrachten het drukker met alle administratie en OPP's.
Is dan de eigen leerlijn gewoon de goedkoopste oplossing? Is het de meest voor de hand liggende oplossing? Een leerlijn van werkbladen waar leerlingen vaak zelf(standig) aan moeten werken?
Een oplossing waar ze juist een grotere achterstand mee ontwikkelen en geen eerlijke start krijgen in het VO.
Elke school zou formatieruimte moeten hebben voor een RT-er. Niet voor de pleister op de wond, maar om de leerlingen met pre-teaching een succeservaring te bieden en mogelijk extra uitleg aan een instructietafel. Een instructietafel hoort in de klas, zonder twijfel. Het betreft een stuk klassenmanagement en biedt juist aan deze kinderen zoveel meer dan een eigen leerlijn zou bieden.
Een eigen leerlijn bij erg jonge kinderen zou alleen bij zeer hoge uitzondering het geval moeten zijn. Ook bij kinderen in de bovenbouw moet de volgende vraag centraal blijven staan: is er geen winst meer te behalen met de methodieken van de klas en het eigen leerjaar? Maar ook de vraag: "is het kind hier echt bij gebaat, ook op sociaal emotioneel gebied?"
Willen wij het welbevinden van een leerling op de eerste plaats houden en willen wij dat er schoolmotivatie blijft ook na groep 8, dan moeten wij ons op school zeker bewust zijn van de kwetsbaarheid van kinderen en de schade die goed bedoelde oplossingen kunnen opleveren.
De RT-er terug in de school zou een zeer wenselijke oplossing zijn binnen passendonderwijs en dan gericht op de pre-teaching en de hulpvraag van het kind. Er zou veel mee gewonnen worden!
Succeservaringen zijn de basis voor schoolmotivatie en het sociaal en emotioneel welbevinden van het kind.