Problemen met de communicatieve redzaamheid

​Veel leerlingen met  leer- en gedragsproblemen (of leer- en gedragsstoornissen) ondervinden problemen met de communicatieve redzaamheid.
Wat zijn de gevolgen van problemen met de communicatieve redzaamheid? Het heeft gevolgen voor het leren, voor het gedrag van het kind en voor de communicatie en participatie. Dus zeker gevolgen op sociaal-emotioneel gebied. Kinderen kunnen zich verloren voelen, onbegrepen, veel is voor hen niet duidelijk in de communicatie en daardoor zijn ook zij vaak in de war.
Problemen met betrekking tot de communicatieve redzaamheid kan veel frustratie veroorzaken, zelfs lichamelijke klachten. Deze kinderen ondervinden vaak problemen met bijvoorbeeld:

• het verwoorden en begrijpen van taal,
• taalbegrip en dus tekstbegrip,
• Gedrag wat vaak aangeeft "ik weet het niet",
• informatie geven en informatie vragen,
• Het beurtgedrag en bij het aansluiten bij de voorkennis van de ander,
• verhaalopbouw, ze hebben behoefte aan structuur op dit punt met bijvoorbeeld kaders als wie/wat/waar/ wanneer en hoe.

Wanneer deze leerlingen besproken worden in zorgteams of met een ambulante dienstverlener is er over het algemeen de vraag om de communicatieve redzaamheid van een kind in beeld te brengen. Wanneer deze helder is, kan er gekeken worden wat de hulpvragen zijn en zijn de belemmeringen voor het leren en het gedrag duidelijk. Dit blijkt toch erg moeilijk.                                                                    Hoe breng je dit in kaart? Hoe omschrijf je dit helder? De term 'communicatieve redzaamheid' is breed en omvat veel.
Wat is communicatieve redzaamheid in de klas:

• Begrijpen van de ander

Daarvoor zijn de gebieden zoals woordenschat , taalbegrip, informatie verwerking en het reageren op talig aanbod een voorwaarde.

• Wordt het kind begrepen?

Gespreksinhoud, woordenschat, verstaanbaarheid, structuur in verhaalopbouw en ook een vlotte woordvinding zijn hierbij een voorwaarde.

• Voor een goede gespreksdeelname:

Moet het kind kunnen deelnemen aan het gesprek en hiervoor moet het kind adequaat kunnen reageren op vragen en is een vlotte informatie verwerking noodzakelijk.

• Verbale weerbaarheid is van belang, een zwakke taalvaardigheid is hierbij vaak een belemmering.
• Zelfvertrouwen is van belang voor een veilig gevoel in de groep, een volwaardig gevoel. Voldoende zelfvertrouwen is nodig om voor een eigen mening uit te komen, oplossingen bedenken, zich uiten in het werk en in de groep en voor het aangaan van vriendschappen.
• Sociaal functioneren:

Sociale contacten aangaan en een gepaste contact name. Conflicthantering en hierbij spreken wij ook van emotie- en gedragsregulatie. Het kunnen inleven in de ander en gevoelens van de ander herkennen en begrijpen.

Helaas zijn er nog altijd veel leerlingen die met deze problematiek niet (tijdig) gesignaleerd worden. Het is een problematiek die veel kinderen met leer- en gedragsproblemen (stoornissen) ervaren. Kinderen met een taalontwikkelingsstoornis (TOS), kinderen met autisme, kinderen met ADHD, kinderen met dyslexie etc. Het gedrag dat voortkomt uit deze problematiek wordt vaak onjuist geïnterpreteerd.
Kinderen met problemen met de communicatieve redzaamheid vertonen vaak 'ongewenst' gedrag. Externaliserend, maar ook internaliserend gedrag. Het gedrag kan naast 'storend' ook juist heel stil en teruggetrokken zijn vanuit een onveilig gevoel.
Het is van groot belang om deze hulpvragen die voortvloeien uit deze problematiek helder te krijgen. 'Ongewenst' gedrag is over het algemeen een hulpvraag.
Om kinderen weer een vertrouwd en veilig gevoel te geven in de klas is het belangrijk om de hulpvraag te herkennen en om de juiste hulp te bieden.
Marianne Verweij en Anita Cremer hebben observatielijsten ontwikkeld om de problematiek m.b.t de communicatieve redzaamheid in verschillende situaties helder te krijgen.
Deze lijsten kunnen u helpen bij het helder krijgen van de hulpvraag en het verwoorden van de problematiek. Een duidelijke hulpvraag, maakt dat u de hulp en de begeleiding gericht kunt inzetten.
Deze lijsten kunt u downloaden vanaf de website van Smartonderwijs www.smartonderwijs.nl onder downloads

---